Judder

Judder is het schokkerige effect dat kan worden waargenomen bij snel bewegende beelden of panning shots. Met name bij films, die bedoeld zijn voor een groot scherm en met ‘slechts’ 24 frames per seconde worden uitgebracht treed dit effect theoretisch het snelste op. Regisseurs houden hier rekening mee door altijd het onderwerp scherp weer te geven en de achtergrond niet. Dit is ook wat de meeste films een filmisch karakter geeft.

Omdat bij panning shots alleen de onscherpe delen verplaatsen wordt zo het effect gecreëerd dat de snelbewegende achtergrond niet schokt. Door deze technieken ervaren de meeste mensen geen judder, of haperend beeld, bij goed afgestelde 24fps content. Overigens worden de meeste televisie en Netflix series in 25fps of 30fps gedistribueerd.

Frame interpolation

Iets boven het budget segment zijn beamers regelmatig voorzien van de optie voor tussenbeeldberekening. Dit wordt oa Frame interpolation (FI) en Pure motion genoemd. Voordat je overweegt een beamer met FI aan te schaffen loont het zeer eerst te kijken of de ‘normale’ judder problemen zijn op te lossen.

FI creëert al snel een onrealistisch soap opera effect wat door regisseurs wordt verafschuwd. Ook kunnen er tijdens snelle actiescènes onrealistische artifacts ontstaan omdat er frames worden ‘verzonnen’. Tegelijkertijd kan het wel judder bij panningshots verminderen en soms verbeterd het snelle sportbeelden. Meestal kun je uit drie intensiteitsniveau’s kiezen wat een subtiele toepassing van het effect mogelijk maakt.

Refresh rate & beamers

Maar bij judderproblemen dien je eerst te kijken naar de juiste instellingen bij de afspeelbron. Beamers kunnen meestal met alle gangbare refreshrates overweg. Echter de native refreshrate kan soms anders zijn dan passend bij het bronmateriaal.

3LCD beamers kunnen meestal eenvoudig en snel switchen tussen alle verschillende refresh rates. Native 24fps kan op 24Hz worden afgespeeld, en ook 25Hz, 30Hz of 60Hz is geen probleem.

Bij DLP beamers is het switchen van de refresh rate ingewikkelder. Naast een snelheidsaanpassing van de chip moet ook het color wheel van snelheid veranderen, en in het geval van 4K pixelshift, de wobulator ook. Hierdoor duurt het switchen langer.

In werkelijkheid loopt een DLP beamer op 100Hz of 120Hz waarbij ieder frame 4x wordt weergegeven om 25fps en 30fps juddervrij af te spelen. Omdat het voor DLP beamers ingewikkelder is kunnen de meeste budget modellen 24fps/Hz niet native afspelen. Dankzij pulldown naar 25Hz wordt dit opgelost en is dit nauwelijks waarneembaar. Ze accepteren dan ook gewoon 24Hz beeldsignaal.

Er zijn echter ook DLP beamers (zoals de BenQ W2700) die door verdere aanpassing van de snelheid van de onderdelen wél native 24Hz ondersteunen voor de meest originele playback. Technisch gezien wordt dit dan behaald met een (4×24 =) 96Hz modus.

In grote lijnen vallen de meeste refresh rates van film en video in 3 verschillende cohorten. Zolang je een refresh rate kiest die in het verlengde ligt van de basissnelheid dan valt de judder waarschijnlijk mee.

Soorten judder

Er zijn verschillende soorten en oorzaken van judder en bij minimaliseren hiervan moet naar drie aspecten worden gekeken.

1. Matchen van de framerate en output frequentie.
   Als je niet steeds wilt switchen gebruik dan 60Hz.
2. Uitschakelen Image Enhancement op de beamer.
3. In of uitschakelen Frame Interpolation op de beamer.

▉ Willekeurige framedrops

= Performance issue

-> Update grafische drivers of firmware, controleer bandbreedte, codec aanwezigheid, probeer andere spelers, andere browser (edge) etc.

▉ 8 ‘framedrops’ per seconde

= 24Hz vs 30Hz (3:2 of 2:3 pulldown judder)

-> refresh rate aanpassen.
Om 24fps content op 30Hz weer te geven wordt moet er een ‘2:3 pulldown’ worden gedaan: 1 frame wordt 2-maal geprojecteerd, het volgende frame wordt 3 maal geprojecteerd: 11-222-33-444 etc. Hierdoor loopt het beeld net iets minder stabiel dan bij native 24Hz. Dit geeft een specifieke stabiele snelle judder die niet heel storend is maar niet ideaal. Meer info.

▉ 4 a 5 ‘framedrops’ per seconde

= 25Hz vs 30Hz judder

Deze lichte vorm van judder komt veel voor en is eenvoudig op te lossen. Zo hebben veel spelers de keuze tussen 50 & 60 Hz, zie ook Chromecast verderop deze pagina.
Voorbeeld:

▉ 1 framedrop per seconde

= 24Hz vs 25Hz judder

-> refresh rate aanpassen.
Iedere seconde is er een mismatch van 1 frame.

▉ Ondermaats veel judder bij 4K

= Oorzaak: Image post processing van beamer

Oplossing: Beamers doen aan verscherping van de beelden die ze krijgen toegestuurd door middel van nabewerking. Hierdoor kan het gebeuren dat de, door de regisseur bewust onscherp bewegende achtergrond, wordt verscherpt en hierdoor een versterkt judder effect optreed. De meeste beamers hebben hier instellingen voor, zo heet dit bij Optoma: Ultra detail of bij Epson: Image enhancement, met de mogelijkheid aanpassingen te maken om de nadelige gevolgen hiervan te verminderen.

Juist bij superscherp bedoelde 4K beelden valt judder dus extra op. Het is daarom extra belangrijk precies de juiste instellingen te gebruiken.

Matchen framerate en output frequentie

Sommige media spelers kunnen gelukkig automatisch van output refresh rate wisselen waardoor altijd de optimale instellingen zijn geselecteerd. Als dat niet werkt en/of je ervaart judder dan kun je dat voor de verschillende situaties op de volgende manieren oplossen.

1. Refreshrate van bronmateriaal opzoeken

Je afspeelapparaat of pc/laptop moet het signaal uitzenden in de frequentie van het bronmateriaal.

• Films zijn altijd 23,976 of 24fps.
• NPO meestal 25fps.
• Netflix meestal 24, 25 of 30fps.

Youtube

Rechtsklik -> Statistieken voor nerds

Netflix

Toetsencombinatie: Ctrl +Alt + Shift + D

VLC

Tools -> Codec information -> onder Stream 0: framerate

2. Output frequentie aanpassen

PC/Laptop

Zorg voor de juiste verversingssnelheid van het beeldsignaal bij de instellingen van de grafische kaart. Match dit zoveel mogelijk met de refresh rate van het bronmateriaal of probeer 60Hz. De huidige signaalfrquentie die de beamer ontvangt, dus waarop je computer is ingesteld, is ook te vinden in de beamer.

Advanced display settings – Win 10

Ga naar Display settings voor het instellen van de resolutie en klik door naar de display adapter properties waar je bij het tabblad monitor de Hz kunt aanpassen.

Nvidia Control panel

Onder Display -> Change resolution kun je de resolutie maar ook de refresh rate aanpassen. Selecteer de beamer en zet deze bij 24fps content op 24Hz.

Intel® UHD Graphics Control Panel

Display -> selecteer beamer -> General settings -> Resolutie & Refresh rate

Intel® Graphics Command Center

Dit is de opvolger van de Intel Graphics control panel.
Display -> selecteer beamer -> General -> Resolutie & Refresh rate

Probeer verschillende settings en test ter vergelijking verschillende schermen. Bijvoorbeeld:

• Haperend beeld op beamer maar loopt het beeld op pc/laptop wel soepel?
  Ja: probleem met refreshrate. Instellingen videokaart -> Hz aanpassen.
  Nee: performance probleem op speler

NB: Wanneer je 23p of 23Hz ziet staan dan wordt hiermee 23,976Hz bedoeld. In de praktijk is er zo goed als geen verschil tussen 23,976Hz 24Hz.

Overige tips

VLC

• Controleer of VLC zélf geen framedrops veroorzaakt. Dit kun je zien bij Tools -> Codec information -> Statistics
• Indien ja:
  -update VLC en videodrivers.
  -verhoog de filebuffer van 300ms naar 900ms. Dit vindt je bij:
  Tools -> Preferences -> Show settings -> All -> Input / Codecs -> Advanced -> File caching(ms) Rechts helemaal onderaan.

Netflix – Windows

• Via Windows PC/laptop kun je het best de edge browser gebruiken. Dat is de enige mogelijkheid om in Windows Netflix in Full HD en 4K te bekijken. Extra tip: maak een snelkoppeling.

Chromecast

• Bij de instellingen Google home -> ⚙ Display, kun je switchen tussen 50Hz & 60Hz. Hiermee kun je perfect syncen tussen 25fps en 30fps content.
• De Chromecast Ultra heeft op deze locatie een aanvullende optionele Video smoothness optie.

Tot slot

Waarschuwing: Wanneer je erg gaat letten op het minimaliseren van judder kun je dit waarschijnlijk nooit meer helemaal negeren.

Bekijk altijd van te voren even wat de framerate is en voorkom dat je de film moet onderbreken. Het publiek zal dit waarderen.

Succes!